Ars Humanitas
  • Home 🡓
    • Historia
    • Epoki literackie
    • Gramatyka
    • Teoria j. polskiego >
      • Akt komunikacji językowej
      • Pochodzenie j. polskiego
      • Historia j. polskiego
    • Rodzaje i gatunki literackie
    • Antyk Grecki >
      • Iliada
      • Odyseja
      • Król Edyp
      • Antygona
    • Antyk Rzymski
    • Stary Testament >
      • Historia Izaaka i Abrahama
      • Księga Hioba
      • Księga Koheleta
      • Pieśń nad Pieśniami
      • Psalmy
    • Średniowiecze >
      • Rozmowy mistrza Polikarpa ze Śmiercią
      • Lament świętokrzyski
      • Wielki Testament
      • Filozofia - Sredniowiecze
      • Bogurodzica
      • Kronika Polska
      • Pieśń o Rolandzie
      • Dzieje Tristana i Izoldy
      • Legenda o św. Aleksym
    • Renesans >
      • Kochanowski >
        • Treny
        • Pieśni
        • Fraszki
      • Szekspir >
        • Makbet
    • Romantyzm >
      • Faust Goethego
      • Adam Mickiewicz
    • Pozytywizm >
      • Henryk Sienkiewicz >
        • Potop
  • O nas

Historia j. polskiego

​Okres przedpiśmienny
  • ​​X – XII w.
  • Po polsku nie pisano – występują jedynie zmianki w nim.
  • Czas powstania Bulli Gnieźnieńskiej:
    • Wydana 7 lipca 1136 w Pizie, zniosła zwierzchność arcybiskupstwa magdeburskiego nad Kościołem polskim. 
    • Zawiera ok. 400 nazw własnych i miejscowości po polsku (m.in. Żnin, Dochanowo, Stare Biskupice, Sadowo).


Okres staropolski
  • ​XII – XVI w.
  • Polski określano jako lingua vulgaris, czyli „język pospólstwa”.
  • Z tego okresu pochodzi tzw. zdanie henrykowskie (XII w.)
Cui vir suus, idem Bogwalus, compassus dixit: „Sine, ut ego etiam molam”; hoc est in Polonico: „Day ut ia pobruʃa, a ti poziwai”. 
(„Daj, ać ja pobruszę, a ty poczywaj!”)
  • Bogurodzica
    • Najstarsza polska pieśń religijna i najstarszy zachowany polski tekst poetycki wraz z melodią. 
    • Pierwszy zapis tekstu pochodzi z 1407 roku. (rękopis kcyński)
    • Przez cztery wieki (od XIV do XVIII w.) Bogurodzica pełniła rolę hymnu państwowego Wielkiego Księstwa Litewskiego.
    • Nawiązuje do ikonograficznego motywu deesis (z greckiego prośba, modlitwa).

Tekst Bogurodzicy​
BOGURODZICA
 
1
Bogurodzica, dziewica, Bogiem sławiena Maryja!
Twego syna, Gospodzina, matko zwolena Maryja,
Zyszczy nam, spuści nam.
Kiryjelejzon.
 
2
Twego dziela krzciciela, Bożyce,
Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze.
Słysz modlitwę, jąż nosimy,
A dać raczy, jegoż prosimy,
A na świecie zbożny pobyt,
Po żywocie rajski przebyt.
Kiryjelejzon.
 
3
Nas dla wstał z martwych Syn Boży,
Wierzyż w to człowiecze zbożny,
Iż przez trud Bog swoj lud odjął diablej strożej.
 
4
Przydał nam zdrowia wiecznego,
Starostę skował pkielnego,
Śmierć podjął, wspominął człowieka pirwego.
 5
Jenże trudy cirzpiał zawierne,
Jeszcze był nie prześpiał zaśmierne,
Aliż sam Bog z martwych wstał.
 
6
Adamie, ty Boży kmieciu,
Ty siedzisz u Boga w wiecu,
Domieściż twe dzieci, gdzie krolują anjeli.
 
7
Tegoż nas domieściż, Jezu Chryste miły,
Bychom z Tobą byli,
Gdzież się nam radują szwe niebieskie siły.


8
Była radość, była miłość, było widzienie
Tworca anjelskie bez końca,
Tuć się nam zwidziało diable potępienie.


 9
Ni śrzebrzem, ni złotem
Nas diabłu otkupił,
Swą mocą zastąpił.


10
Ciebie dla, człowiecze, dał Bog przekłoć sobie
Ręce, nodze obie.
Kry święta szła z boka na zbawienie tobie.
 
11
Wierzyż w to, człowiecze, iż Jezu Kryst prawy,
Cirzpiał za nas rany,
Swą świętą krew przelał za nas, krześcijany.
 
12
O duszy o grzeszne sam Bog pieczą ima,
Diabłu ją otyma,
Gdzie to sam kroluje, k sob[ie] ją przy[i]ma.
 
13
Maryja dziewice, prośmy synka twego
Króla niebieskiego,
Aza nas uchowa ote wszego złego.
 
14
Amen...
... tako Bog Daj,
Bychom szli szwyćcy w raj.

Okres średniopolski
  • XVI – XVIII 
  • W tym okresie tworzyli tacy pisarze jak Jan Kochanowski, Mikołaj Rej i Jakub Wujek.
  • W języku polskim zaczęły pojawiać się teksty prawne, uchwały, statuty... np. łacińskie instrukcje królewskie na sejmiki z 1503 zawierały polskie uzupełnienia!
  • Pierwsze konstytucje sejmowe w j. polskim (1543).

Okres nowopolski
  • XVIII – 1939
  • Zmiana znaczeń słów, np.:
    Gąsior (średniopolski)              Gąsior (nowopolski)
    Samiec gęsi, dyby                   Samiec gęsi, duża butla szklana
  • Polski językiem ogólnym i ponadklasowym.
  • Federacyja    >        Federacja
    Francyja        >        Francja
Obraz

Okres współczesny
  • Po 1939 roku
Pobierz prezentacjÄ™
Wspierane przez Stwórz własną unikalną stronę internetową przy użyciu konfigurowalnych szablonów.
  • Home 🡓
    • Historia
    • Epoki literackie
    • Gramatyka
    • Teoria j. polskiego >
      • Akt komunikacji językowej
      • Pochodzenie j. polskiego
      • Historia j. polskiego
    • Rodzaje i gatunki literackie
    • Antyk Grecki >
      • Iliada
      • Odyseja
      • Król Edyp
      • Antygona
    • Antyk Rzymski
    • Stary Testament >
      • Historia Izaaka i Abrahama
      • Księga Hioba
      • Księga Koheleta
      • Pieśń nad Pieśniami
      • Psalmy
    • Średniowiecze >
      • Rozmowy mistrza Polikarpa ze Śmiercią
      • Lament świętokrzyski
      • Wielki Testament
      • Filozofia - Sredniowiecze
      • Bogurodzica
      • Kronika Polska
      • Pieśń o Rolandzie
      • Dzieje Tristana i Izoldy
      • Legenda o św. Aleksym
    • Renesans >
      • Kochanowski >
        • Treny
        • Pieśni
        • Fraszki
      • Szekspir >
        • Makbet
    • Romantyzm >
      • Faust Goethego
      • Adam Mickiewicz
    • Pozytywizm >
      • Henryk Sienkiewicz >
        • Potop
  • O nas