Okres przedpiśmienny
- X – XII w.
- Po polsku nie pisano – występują jedynie zmianki w nim.
- Czas powstania Bulli Gnieźnieńskiej:
- Wydana 7 lipca 1136 w Pizie, zniosła zwierzchność arcybiskupstwa magdeburskiego nad Kościołem polskim.
- Zawiera ok. 400 nazw własnych i miejscowości po polsku (m.in. Żnin, Dochanowo, Stare Biskupice, Sadowo).
Okres staropolski
- XII – XVI w.
- Polski określano jako lingua vulgaris, czyli „język pospólstwa”.
- Z tego okresu pochodzi tzw. zdanie henrykowskie (XII w.)
Cui vir suus, idem Bogwalus, compassus dixit: „Sine, ut ego etiam molam”; hoc est in Polonico: „Day ut ia pobruʃa, a ti poziwai”.
(„Daj, ać ja pobruszę, a ty poczywaj!”)
(„Daj, ać ja pobruszę, a ty poczywaj!”)
- Bogurodzica
- Najstarsza polska pieśń religijna i najstarszy zachowany polski tekst poetycki wraz z melodią.
- Pierwszy zapis tekstu pochodzi z 1407 roku. (rękopis kcyński)
- Przez cztery wieki (od XIV do XVIII w.) Bogurodzica pełniła rolę hymnu państwowego Wielkiego Księstwa Litewskiego.
- Nawiązuje do ikonograficznego motywu deesis (z greckiego prośba, modlitwa).
Tekst Bogurodzicy
BOGURODZICA
1
Bogurodzica, dziewica, Bogiem sławiena Maryja!
Twego syna, Gospodzina, matko zwolena Maryja,
Zyszczy nam, spuści nam.
Kiryjelejzon.
2
Twego dziela krzciciela, Bożyce,
Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze.
Słysz modlitwę, jąż nosimy,
A dać raczy, jegoż prosimy,
A na świecie zbożny pobyt,
Po żywocie rajski przebyt.
Kiryjelejzon.
3
Nas dla wstał z martwych Syn Boży,
Wierzyż w to człowiecze zbożny,
Iż przez trud Bog swoj lud odjął diablej strożej.
4
Przydał nam zdrowia wiecznego,
Starostę skował pkielnego,
Śmierć podjął, wspominął człowieka pirwego.
5
Jenże trudy cirzpiał zawierne,
Jeszcze był nie prześpiał zaśmierne,
Aliż sam Bog z martwych wstał.
6
Adamie, ty Boży kmieciu,
Ty siedzisz u Boga w wiecu,
Domieściż twe dzieci, gdzie krolują anjeli.
7
Tegoż nas domieściż, Jezu Chryste miły,
Bychom z Tobą byli,
Gdzież się nam radują szwe niebieskie siły.
8
Była radość, była miłość, było widzienie
Tworca anjelskie bez końca,
Tuć się nam zwidziało diable potępienie.
9
Ni śrzebrzem, ni złotem
Nas diabłu otkupił,
Swą mocą zastąpił.
10
Ciebie dla, człowiecze, dał Bog przekłoć sobie
Ręce, nodze obie.
Kry święta szła z boka na zbawienie tobie.
11
Wierzyż w to, człowiecze, iż Jezu Kryst prawy,
Cirzpiał za nas rany,
Swą świętą krew przelał za nas, krześcijany.
12
O duszy o grzeszne sam Bog pieczą ima,
Diabłu ją otyma,
Gdzie to sam kroluje, k sob[ie] ją przy[i]ma.
13
Maryja dziewice, prośmy synka twego
Króla niebieskiego,
Aza nas uchowa ote wszego złego.
14
Amen...
... tako Bog Daj,
Bychom szli szwyćcy w raj.
1
Bogurodzica, dziewica, Bogiem sławiena Maryja!
Twego syna, Gospodzina, matko zwolena Maryja,
Zyszczy nam, spuści nam.
Kiryjelejzon.
2
Twego dziela krzciciela, Bożyce,
Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze.
Słysz modlitwę, jąż nosimy,
A dać raczy, jegoż prosimy,
A na świecie zbożny pobyt,
Po żywocie rajski przebyt.
Kiryjelejzon.
3
Nas dla wstał z martwych Syn Boży,
Wierzyż w to człowiecze zbożny,
Iż przez trud Bog swoj lud odjął diablej strożej.
4
Przydał nam zdrowia wiecznego,
Starostę skował pkielnego,
Śmierć podjął, wspominął człowieka pirwego.
5
Jenże trudy cirzpiał zawierne,
Jeszcze był nie prześpiał zaśmierne,
Aliż sam Bog z martwych wstał.
6
Adamie, ty Boży kmieciu,
Ty siedzisz u Boga w wiecu,
Domieściż twe dzieci, gdzie krolują anjeli.
7
Tegoż nas domieściż, Jezu Chryste miły,
Bychom z Tobą byli,
Gdzież się nam radują szwe niebieskie siły.
8
Była radość, była miłość, było widzienie
Tworca anjelskie bez końca,
Tuć się nam zwidziało diable potępienie.
9
Ni śrzebrzem, ni złotem
Nas diabłu otkupił,
Swą mocą zastąpił.
10
Ciebie dla, człowiecze, dał Bog przekłoć sobie
Ręce, nodze obie.
Kry święta szła z boka na zbawienie tobie.
11
Wierzyż w to, człowiecze, iż Jezu Kryst prawy,
Cirzpiał za nas rany,
Swą świętą krew przelał za nas, krześcijany.
12
O duszy o grzeszne sam Bog pieczą ima,
Diabłu ją otyma,
Gdzie to sam kroluje, k sob[ie] ją przy[i]ma.
13
Maryja dziewice, prośmy synka twego
Króla niebieskiego,
Aza nas uchowa ote wszego złego.
14
Amen...
... tako Bog Daj,
Bychom szli szwyćcy w raj.
Okres średniopolski
- XVI – XVIII
- W tym okresie tworzyli tacy pisarze jak Jan Kochanowski, Mikołaj Rej i Jakub Wujek.
- W języku polskim zaczęły pojawiać się teksty prawne, uchwały, statuty... np. łacińskie instrukcje królewskie na sejmiki z 1503 zawierały polskie uzupełnienia!
- Pierwsze konstytucje sejmowe w j. polskim (1543).
|
Okres nowopolski
|
|
Okres współczesny
- Po 1939 roku
