Teoria
  • Fraszki - gatunek liryczny - (wł. frasca - gałązka pokryta liśćmi)
    • Krótki, żartobliwy lub refleksyjny utwór oparty na wyrazistym pomyśle.
    • W przenośni - błahostka, drobiazg.
FRASZKI
żartobliwe
​„Do Mikołaja Firleja”, „Na Konrata”
biesiadne
​„Z Anakreonta”, „O doktorze Hiszpanie”
erotyczne
​„Do Jadwigi”
autobiograficzne
„Na dom w Czarnolesie”, ​„Do gór i lasów”
autotematyczne
„Do fraszek”
filozoficzne
„O żywocie ludzkim”
skierowane do konkretnych adresatów
„Na Konrata”, „Do Jadwigi”, „Do Mikołaja Firleja”
Na dom w Czarnolesie
Tekst
Panie, to moja praca, a zdarzenie Twoje;
Raczyż błogosławieństwo dać do końca swoje!
Inszy niechaj pałace marmórowe mają
I szczerym złotogłowem ściany obijają,
Ja, Panie, niechaj mieszkam w tym gniaździe ojczystym,
A Ty mię zdrowiem opatrz i sumnieniem czystym,
Pożywieniem ućciwym, ludzką życzliwością,
Obyczajmi znośnymi, nieprzykrą starością.
​Podmiot liryczny ceni swoje życie oraz chce utrzymać wartości, które otrzymał od Boga:
  • Spokój w rodzinie i w ojczyźnie
  • Zdrowie
  • Czyste sumienie
  • Szczęście rodzinne
  • Uczciwy zarobek
  • Życzliwość i szacunek ludzi
  • Spokojna starość
  • Radość życia
Na zachowanie
Tekst
Co bez przyjaciół za żywot? Więzienie,
W którym niesmaczne żadne dobre mienie.
Bo jeslić się co przeciw myśli stanie,
Już jako możesz, sam przechowaj, panie!
Nikt nie poradzi, nikt nie pożałuje;
Takżeć, jeslić się dobrze poszańcuje,
Żaden się z tobą nie będzie radował,
Sam sobie będziesz w komorze smakował.
Co ludzi widzisz, wszytko podęjźrzani,
W oczy cię chwali, a na stronie gani.
Nie słyszysz prawdy, nie słyszysz przestrogi,
Być wierę miały uróść na łbie rogi.
Uchowaj Boże takiego żywota,
Daj raczej miłość, a chocia mniej złota!​
  • Fraszka uznaje przyjaźń, przyjaciół i miłość za ważne wartości w życiu.
O żywocie ludzkim
Tekst
Fraszki to wszytko, cokolwiek myślemy,
Fraszki to wszytko, cokolwiek czyniemy;
Nie masz na świecie żadnej pewnej rzeczy,
Próżno tu człowiek ma co mieć na pieczy.
Zacność, uroda, moc, pieniądze, sława,
Wszystko to minie jako polna trawa;
Naśmiawszy się nam i naszym porządkom,
Wemkną nas w mieszek, jako czynią łątkom
  • Kochanowski określa, że poczucie sensu oraz świadomość zmienności i niepewności ludzkiego losu są podstawami do dobrze przeżytego życia.
  • Autor nawiązuje do toposu theatrum mundi​, czyli postrzegania świata i życia ludzkiego jako przedstawienie.
Łątka to dawniej: lalka, kukiełka lub marionetka.
(Używana w teatrze)